My, ludzie, jesteśmy stworzeni do życia w grupach, stadach, plemionach, jednym słowem w połączeniu z innymi ludźmi. Grupy do których przynależymy to społeczności naszych rodzin, miejsc pracy czy nasi przyjaciele i znajomi. Zdrowe, bliskie relacje z innymi ludźmi są bardzo ważne dla naszego dobrostanu psychicznego, ponieważ pomagają rozwijać poczucie stabilności i spełnienia. Odgrywają także kluczową rolę w budowaniu tzw. systemu wsparcia – czyli sytuacji, w której grupa osób wzajemnie wspiera się na co dzień oraz w trudnych momentach. Waga relacji z innymi nie kończy się jednak na sferze psychicznej – badania wykazują bowiem, że silne relacje z bliskimi chronią nas przed chorobami ciała, a brak takich więzi może być dla nas równie niebezpieczny jak na przykład palenie papierosów!

Efektywna komunikacja – podstawa dobrych relacji

W grupach, w których funkcjonujemy, porozumiewamy się z innymi w przeróżny sposób – za pomocą mowy ciała, mimiki twarzy czy doboru słów. Wszystkie te elementy mogą zostać użyte w taki sposób, by wspierać nasze relacje lub osłabiać je. Wielu z nas zapewne jest w stanie przypomnieć sobie choć jedną rozmowę przekształcającą się w kłótnię, w trakcie trwania której zdążyliśmy zapomnieć, do czego tak właściwie dążymy i z jakim zamiarem rozpoczęliśmy dyskusję. Czasami pomimo dobrych intencji, w trakcie rozmowy dajemy się ponieść negatywnym emocjom i zamiast próbować dojść do porozumienia, za wszelką cenę dążymy do udowodnienia swojej racji.

Takie działanie nie tylko uniemożliwia efektywną komunikację, ale może także odbić się negatywnie na naszej relacji z rozmówcą i zniechęcić obydwie strony do dalszych prób znalezienia wspólnego języka. Tego typu zachowania zostały żartobliwie nazwane przez psychologa Johna Gottmana „czterema jeźdźcami apokalipsy”, ponieważ bez wysiłku z naszej strony i próby zmiany swojego podejścia do prowadzenia rozmowy, mogą prowadzić do zniszczenia relacji. „Czterej jeźdźcy apokalipsy” w komunikacji to następujące postawy:

1.Krytycyzm

Niekonstruktywna krytyka, która mierzy w cechy charakteru czy osobowość rozmówcy, a nie jego zachowanie. Przykładem tego typu komunikatu jest nazwanie partnera samolubnym czy leniwym, ponieważ nie pomaga nam w codziennych obowiązkach. Takie komunikaty zwykle zostaną odebrane jako atak i nie prowadzą do rozwiązania problemu.

2. Pogarda

Komunikacja werbalna lub niewerbalna, mająca na celu upokorzenie drugiej osoby, zranienie jej uczuć oraz wywyższenie się nad nią. Taka postawa jest niesamowicie destrukcyjna dla relacji, ponieważ służy jedynie do rozładowania negatywnych emocji kosztem odbiorcy, a co za tym idzie – zniechęca go do osoby przyjmującej taką postawę. Przykłady takich zachowań to wywracanie oczami w odpowiedzi na komunikaty drugiej osoby, złośliwe uwagi mające na celu poniżenie rozmówcy, czy wyzywanie go.

3. Defensywność

Postawa obronna – nadmiernie odpychanie krytyki i odpowiadanie na nią kontratakiem. Takie zachowanie ma na celu uniknięcie odpowiedzialności za przewinienie i zrzucenie winy na drugą osobę. Przyjęcie tego typu postawy blokuje komunikację i może prowadzić do zaostrzenia sporu, wprawiając osobę próbującą przekazać krytyczną uwagę w uczucie bezsilności i bezradności.

4. Wycofanie się

Ignorowanie drugiej osoby, unikanie jej. Taka postawa może przejawiać się w formie udawania, że kogoś nie słyszymy, że jesteśmy czymś zajęci i nie mamy czasu rozmawiać. Tak znane „ciche dni”, czyli zawzięte milczenie, również jest przejawem wycofania się. Zwykle taka postawa jest wynikiem przeładowania emocjonalnego i ma pełnić funkcję obronną dla osoby, która się na nią decyduje. Niestety, takie zachowanie hamuje komunikację i nie przyczynia się do rozwiązania powstałego problemu.

Jak umiejętnie dbać o relacje z bliskimi?

Jeśli uzmysłowimy sobie, jak ważne są dobre relacje z innymi dla naszego poczucia szczęścia i chcemy popracować nad ich jakością w naszym życiu, warto przyjrzeć się swojemu sposobowi komunikacji i w razie potrzeby, odpowiednio go dostroić. Jeśli zauważymy, że w trakcie rozmowy zdarza się nam nieumyślnie przybierać jedną z wyżej wymienionych postaw, powinniśmy szybko zareagować i skorygować ją. W jaki sposób to zrobić?

1. Zweryfikujmy swoje intencje przed rozpoczęciem dyskusji i wejdźmy w nią ze świeżym umysłem. Dyskusje prowadzone pod wpływem silnych, negatywnych emocji rzadko są skuteczne. Warto jest wsłuchać się w to, jak się czujemy i przeanalizować, jaki mamy cel, zanim rozpoczniemy rozmowę. Czy rzeczywiście chcemy zwrócić uwagę na krzywdzące nas zachowanie? A może po prostu rozładować negatywne emocje związane z zaistniałą sytuacją i skompromitować drugą stronę? Należy pamiętać, że tą drugą opcją ryzykujemy utratą zaufania bliskiej osoby, a także zepsuciem naszej relacji.
2. Pracujmy nad sposobem przekazywania konstruktywnej krytyki. Aby nasza krytyka nie została odebrana jako personalny atak, powinniśmy odpowiednio ubrać ją w słowa. Komunikaty typu „Nigdy mi nie pomagasz, jesteś samolubny/a” nie są skuteczne i mogą prowadzić do zamknięcia się odbiorcy. Warto więc skupić się na czynach, nie na cechach, a także unikać uogólniania i zwrotów zawierających słowa „nigdy” lub „zawsze”.
3. Słuchajmy uważnie. Skupmy się tylko i wyłącznie na obecnej chwili i dbajmy o to, żeby komunikacja płynęła sprawnie i bez zakłóceń. Jeśli zdaje się nam, że czegoś nie zrozumieliśmy, dopytajmy o to, zanim zaczniemy się zawzięcie bronić. Bądźmy gotowi na przyjęcie krytyki oraz wzięcie odpowiedzialności za swoje zachowania.
4. Bądźmy dla siebie życzliwi i słuchajmy swoich potrzeb. Jeśli czujemy się przeładowani, na przykład zbyt rozzłoszczeni, żeby kontynuować rozmowę, kulturalnie ją przerwijmy i wróćmy do niej, kiedy się uspokoimy. To pozwoli nam dokładnie przemyśleć wszystko, zanim się wypowiemy i nie zranić drugiej strony pod wpływem silnych emocji.

Zdrowe relacje – zdrowy ja

Dbając o zdrową komunikację, a co za tym idzie – zdrowe relacje z bliskimi, dbamy nie tylko o drugą osobę, ale i o swoje własne zdrowie, zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Taka długotrwała jakość dobrych relacji przewyższa wielokrotnie pojedynczą wygraną sprzeczkę czy bitwę na argumenty, gdyż w przeciwieństwie do tej drugiej, zamiast oddalać, przybliża nas do innych ludzi, co ma pozytywny wpływ na nasze zdrowie i poczucie szczęścia. Nie bagatelizujmy wagi relacji w naszym życiu i pielęgnujmy je z uważnością. Sposobem, w jaki możemy realizować ten cel jest doskonalenie sposobów komunikacji, gdyż to właśnie słowa jakie kierujemy do innych mają zdolność do kształtowania się charakteru naszych relacji.

Aby wspomóc Cię w pracy nad Twoimi relacjami, przygotowaliśmy dla Ciebie kartę pracy. Znajdziesz ją tutaj.

Źródła:

1. Gottman Institute – “The Four Horsemen: Recognizing Criticism, Contempt, Defensiveness, and Stonewalling” – https://www.gottman.com/blog/the-four-horsemen-recognizing-criticism-contempt-defensiveness-and-stonewalling/

2. American Psychological Association – “Life-saving relationships” – https://www.apa.org/monitor/2018/03/life-saving-relationships