O depresji językiem lekarzy

Termin “depresja” w języku potocznym jest często używany do określania wszelkich stanów obniżonego nastroju, złego samopoczucia, przygnębienia czy smutku. Psychiatria zaś poprzez termin “depresja” rozumie rodzaj zaburzeń nastroju i emocji, czyli zaburzenia afektywne, które przybierają postać choroby. Granica pomiędzy zwyczajnym smutkiem a depresją jest w rzeczywistości dość płynna, co sprawia, że często mija wiele czasu, nim chora osoba trafi do specjalisty i uzyskuje pomoc.

Podstawowa różnica pomiędzy depresją a stanem przygnębienia jest taka, że obniżenie nastroju najczęściej trwa krócej, ma mniejsze nasilenie i nie towarzyszą mu charakterystyczne dla depresji okołodobowe wahania nastroju i zaburzenia snu (wczesne budzenie się, sen płytki, problemy z ponownym zaśnięciem). Ważnymi objawami diagnostycznymi jest obniżenie nastroju (ale to nie tylko smutek ale również drażliwość czy poczucie pustki), tzw. anhedonia czyli nieodczuwanie przyjemności oraz zmniejszenie energii i aktywności.

Rodzaje depresji

Wyróżniamy  różne rodzaje depresji:

• depresja atypowa (zachowana jest reaktywność nastroju na wydarzenia życiowe, występuje wzmożona senność, przewlekłe zmęczenie i ociężałość, wzmożony apetyt i wzrost masy ciała, bardzo duża wrażliwość na odrzucenie w relacjach interpersonalnych)

• depresja lękowa (dominują objawy behawioralne, psychiczne i wegetatywne wynikające z lęku, niepokoju ruchowego, poczucia zagrożenia, bezsenności, obarczona wysokim ryzykiem samobójstwa przez wyjątkowo uciążliwy charakter)

• depresja maskowana (przebieg i objawy są charakterystyczne dla innych chorób i skupiają się głównie na objawach somatycznych, takich jak zaburzenia bólowe, męczliwość, często występuje u dzieci i młodzieży)

• depresja młodzieńcza (szacuje się, że może dotyczyć nawet 20% nastolatków, często występują objawy somatyczne, drażliwość, zachowania autoagresywne)

• depresja poporodowa (dotyczy 15-20% kobiet, należy ją odróżnić od przygnębienia poporodowego, tzw. baby blues), które dotyczy nawet 80% rodzących i jest uznawane za stan fizjologiczny, wynikający z przemęczenia, nowej sytuacji i nagłych zmian hormonalnych. Przygnębienie ustępuje w ciągu dwóch tygodni, dłuższy czas trwania objawów powinien skłaniać ku diagnostyce depresji.

• depresja sezonowa – tym, co wyróżnia ten rodzaj depresji jest jej cykliczny, sezonowo-nawrotowy przebieg, co oznacza, że epizody depresyjne pojawiają się najczęściej u pacjenta późną jesienią lub wczesną zimą i trwają do wiosny, kiedy to dochodzi do poprawy nastroju. Zdarza się, choć znacznie rzadziej, że objawy choroby obserwuje się wiosną i latem, a w okresie jesienno-zimowym dochodzi do remisji. Uważa się, że SAD jest stosunkowo częstą chorobą.

Częstość występowania jest różna w różnych populacjach w zależności przede wszystkim od szerokości geograficznej. Większe rozpowszechnienie SAD obserwuje się na wyższych szerokościach geograficznych. Szacuje się, że w strefie umiarkowanej około 4% społeczeństwa dotyka depresja sezonowa, natomiast na obszarach, gdzie odnotowuje się niedobór światła słonecznego, odsetek ten może sięgać nawet 10%.

Za czynnik, który uznaje się za kluczowy w rozwoju SAD uznaje się sezonowe zmiany długości dnia i nocy oraz intensywności światła słonecznego, dlatego też nawroty obserwuje się cyklicznie w konkretnych porach roku.

Kwestie genetyczne także mogą grać rolę, jednak jak dotąd nie wykazano konkretnego genu, którego mutacja miałaby warunkować rozwój choroby.

Natomiast ze względu na przyczynę depresji funkcjonuje również następujący podział:

• endogenna (wewnątrzpochodna) uwarunkowana biologicznie, w której nie ma uchwytnej, zewnętrznej przyczyny (np. stresujących przeżyć), przyczyny leżą między innymi w zaburzeniach wydzielania neuroprzekaźników (najczęściej jest to niedobór serotoniny, będącej nazywaną hormonem szczęścia, noradrenaliny, odpowiadającej za mobilizację organizmu i dopaminy, określanej jako hormon przyjemności).

• depresja egzogenna (reaktywna) będąca reakcją na stresujące wydarzenia i doświadczenia zewnętrzne (utrata kogoś bliskiego, niepowodzenia zawodowe, ciężka choroba).

Kiedy pojawia się depresja?

Pierwszy epizod depresji pojawia się najczęściej na wskutek trudnych wydarzeń życiowych, które stają się tzw. czynnikiem wyzwalającym, choć w przypadku zaburzeń o podłożu biologicznym nie da się uchwycić żadnej zewnętrznej przyczyny. Długi okres pozostawania bez leczenia, zwiększa ryzyko, że choroba przyjmie charakter przewlekły, odporny na leczenie. Niestety ponad połowa osób, która doświadczyła epizodu depresyjnego, doświadczy nawrotu choroby, a w przypadku dwóch przebytych epizodów, ryzyko nawrotu wzrasta do 80% (przy 3 przebytych epizodach wynosi ponad 90%). Dlatego ważne jest zadbanie o siebie i zgłoszenie się po pomoc psychiatry i psychoterapeuty kiedy zachodzi taka konieczność.